روش مسير بحراني (C.P.M)
CRITICAL PATH METOD

روش مسير بحراني يکي ديگر از روشهاي برنامه ريزي است که مبنياي پيش بيني را با برآورد هزينه فعاليتهاي مربوط به انجام يک پروژه مرتبط مي سازد. روش مسير بحراني از بسياري از جهات با روش پرت مشابهت دارد, لکن وجوه افتراقي نيز بين اين دو روش موجود است که در اين جا به آنها اشاره مي شود:

در روش بحراني, به جاي برآورد سه زمان در مورد هر فعاليت, فقط يک زمان, برآورد ميشود .

مفروضات اوليه روش پرت, چنين است که هزينه انجام هر فعاليت با زمان لازم جهت انجام آن فعاليت, ارتباط مستقيم دارد, بنابراين پيش بيني هزينه ضروري ندارد هر چه زمان يک فعاليت طولاني تر شود چون تغييرات هزينه مستقيما با زمان مربوط مي شود هزينه هاي آن فعاليت نيز افزايش مي يابد و هرگاه در زمان اجراي فعاليت, کاهش ايجاد شود در هزينه هاي مربوط نيز صرفه جويي به عمل خواهد آمد. لذا روش پرت صرفا بر مبناي پيش بيني زمان فعاليت, شکل ميگيرد. در روش مسير بحراني (CPM), علاوه بر زمان فعاليت, نسبت به هزينه هاي انجام هر فعاليت نيز تاکيد و توجه ميشود.

با توجه به وجوه افتراق دو روش, هرگاه در پروژه اي, عامل زمان و سرعت انجام کار, در اوليت باشد و همچنين موردي باشد که براي اولين بار انجام مي شود, استفاده از روش پرت توصيه ميگردد و هرگاه براي پروژه اي بتوان علاوه بر زمان, هزينه را نيز بر آورد کرد, روش (CPM) روش مناسب تري خواهد بود .

مراحل روش CPM

براي برنامه ريزي بر مبناي روش مسير بحراني, طي مراحل زير ضرورت دارد :

تعيين هدف مورد نظر

تهيه ليست فعاليت ها

تعيين رويدادهاي قبل , بعد و همزمان با هر فعاليت

برآورد زمان انجام هر فعاليت

برآورد هزينه عادي و طبيعي براي هر فعاليت

برآورد زمان فشرده براي هر فعاليت

برآورد هزينه فشرده براي هر فعاليت

ترسيم شبکه

تعيين مسير بحراني

مراحل روش CPM

براي برنامه ريزي بر مبناي روش مسير بحراني, طي مراحل زير ضرورت دارد :

تعيين هدف مورد نظر

تهيه ليست فعاليت ها

تعيين رويدادهاي قبل , بعد و همزمان با هر فعاليت

برآورد زمان انجام هر فعاليت

برآورد هزينه عادي و طبيعي براي هر فعاليت

برآورد زمان فشرده براي هر فعاليت

برآورد هزينه فشرده براي هر فعاليت

ترسيم شبکه

تعيين مسير بحراني

شبکه فوق , دو مسير وجود دارد که در هر مسير , زمانهاي طبيعي مربوط به هر فعاليت , نشان داده شده است . با توجه به زمانهاي طبيعي , مسير 5-3-1 , مسير بحراني است , زيرا به طي مدت زمان بيشتري نيازمند است و نزديکترين زمان مورد انتظار براي آخرين رويداد شبکه , بار در نظر گرفتن زمان طبيعي و نرمال 12 هفته است .

روش ترسيم پيش نيازها (PDM)

از روشهاي برنامه ريزي شبکه اي که اخيرا مورد توجه زيادي قرار گرفته است , روش ترسيم شبکه بر مبناي فعاليت هاي مورد نياز قبلي يا ترسيم پيش نيازها است . در اين روش , فعاليت ها به صورت مستطيل يا دايره نشان داده مي شوند و روابط بين فعاليتها به وسيله فلش يا پيکان منعکس ميگردد . ويژگي خاص روش ترسيم پيش نيازها , تنظيم جدول زمان بندي فعاليتهاست با اين جدول مي توان تعيين کرد که هر فعاليتي در چه زماني اتفاق خواهد افتاد, چه مدتي طول خواهد کشيد و چه ارتباطهايي بين آن فعاليت با فعاليتهاي قبل از آن وجود دارد .

　

　

به طوري که در جدول زمان بندي PDM ملاحظه ميشود, مسير فعاليتها 2- 1- 4-2 مسير بحراني شبکه را تشکيل مي دهد , زيرا هيچ زمان را کد يا آزادي در اين مسير به چشم نمي خورد . به عبارت ديگر از کل 8 هفته اي که براي تکميل پروژه لازم است, فعاليت 2-1, سه هفته و فعاليت 4-2 نيز 5 هفته زمان مي برند . لذا در اين مسير, زمان فرجه موجود نيست فعاليت 3-1 داراي دو هفته فرجه است (يکي بين هفته هاي 4 و 5 ديگري بين 7 و 8 ) ولي اين فعاليت را فقط مي توان يک هفته پنجم آغاز شود .

ارتباط بين فعاليتها

براي نشان دادن ارتباط بين فعاليت ها از دو کلمه شروع (start) و پايان (finish) استفاده مي شود.

S= start

F= finish

ارتباط بين فعاليتها به صورت زير است:

1- پايان شروع

در اين مورد فعاليت ( ب ) را نمي توان آغاز کرد , مگر اين که مدتي از تکميل فعاليت (الف ) گذشته باشد.

　در اين مورد براي شروع فعاليت ب بايد سه روز از پايان فعاليت الف گذشته باشد

ارتباط بين فعاليتها به صورت زير است:

1- پايان شروع

در اين مورد فعاليت ( ب ) را نمي توان آغاز کرد , مگر اين که مدتي از تکميل فعاليت (الف ) گذشته باشد.

　

　

　

در اين مورد براي شروع فعاليت ب بايد سه روز از پايان فعاليت الف گذشته باشد

　

2- شروع شروع

در اين مورد , فعاليت ب را وقتي که مدتي از آغاز فعاليت الف بگذرد , مي توان آغاز کرد در اين جا فاصله دو روز در نظر گرفته شده است .

　

3- پايان پايان

در اين مورد , فعاليت ب را نمي توان قبل از اين که مدتي از تکميل فعاليت الف سپري شده باشد , پايان داد . در اين جا فاصله چها روز در نظر گرفته شده است .

4- شروع پايان

در اين مورد فعاليت ب را نمي توان به پايان رساند , مگر اين که مدتي از آغاز کار الف گذشته باشد .

در اينجا فاصله , شش روز است.