روشهاي برنامه ريزي شبکه اي :

روش ارزيابي و بازنگري برنامه ( پرت )

روش مسير بحراني ( سي پي ام )

روش ترسيم شبکه بر مبيناي فعاليت هاي مورد نياز قبلي يا روش ترسيمي پيش نيازها ( پي دي ام )

روش ارزيابي و بازنگري برنامه ( پرت)
Program evaluation and review technique

روش ارزيابي و بازنگري برنامه (پرت), يکي از روشهاي برنامه ريزي و کنترل است که به مديران در امر تصميم گيري کمک مي کند. بر مبناي اين روش, ميزان تاخير و وقفه در کار به حد اقل مي رسد و با ايجاد هماهنگي در امور و کنترل دائمي کار, طبق برنامه زمانبندي شده, از امکانات در دسترس به منظور نيل به هدف, استفاده لازم به عمل مي آيد.

علائم مورد استفاده

در روش پرت از علائم زير استفاده ميشود:

رويداد يا واقعه

رويداد عبارت است از لحظه مشخصي از زمان که در آن عمل خاص انجام ميگيرد. بنابراين رويداد مستلزم طي زمان نيست و مي تواند شروع يا پايان يک کار فکري يا جسمي باشد .

براي نشان دادن رويداد از علامت دايره استفاده مي شود و براي هر رويدادي شماره اي نيز در نظر گرفته مي شود. شماره گذاري رويدادها از چپ به راست و از بالا به پايين صورت مي گيرد.

فعاليت

فعاليت کار و عمل خاصي است که براي انجام شدن هر قسمت از برنامه ضرورت دارد .

انجام فعاليت , مستلزم طي زمان است . بديهي است با طي زمان , بخشي از منابع سازمان نيز مصرف مي شود .

براي نشان دادن فعاليت از علامت فلش يا پيكان استفاده مي شود.

فعاليت عاريه يا فعاليت زمان صفر

براي نشان دادن روال منطقي برنامه و ارتباط بين فعاليتها, از علامت فعاليت عاريه يا زمان صفر و يا بي اثر که مستلزم صرف منابع و طي زمان خاصي نيست و صرفا براي منعکس کردن توالي فعاليت ها به کار مي رود, استفاده ميشود .

براي مثال در شبكه زير براي اين كه فعاليت 4-3 انجام شود لازم است كه فعاليتهاي 2-1 و 3-1 به پايان برسند، مثلا ديوارهاي خارجي و ستونهاي داخلي يك سازمان را مي توان در يك زمان ساخت، ولي ساختن سقف به ساخته شدن ديوار بستگي دارد.

مراحل روش پرت

در روش پر ت, طي مراحل زير ضرورت دارد :

تعيين هدف مورد نظر

تهيه ليست فعاليتها

تعيين رويداد هاي مربوط به شروع و پايان هر فعاليت

شماره گذاري رويدادها

ترسيم شبکه

تحليل زماني شبکه

براي تنظيم شبکه پرت , آناليست سوالات زير را مورد هر رويداد مطرح مي کند :

الف – چه فعاليتها و رويدادهايي بايد قبل از اين رويداد انجام شود؟

ب- چه فعاليتها و رويدادهايي را نمي توان قبل از تکميل اين رويداد شروع کرد ؟

ج- چه فعاليتها و رويدادهايي را مي توان همزمان با اين رويداد انجام داد ؟

پس از اين که سوالات فوق , پاسخ داده شدند , آناليست مي توان با استفاده از اطلاعات به دست آمده , شبکه پرت را ترسيم کند.

　

تحليل زماني شبکه

در تحليل زماني شبکه , قدمهاي زير بايستي برداشته شوند :

تخمين زمان هر فعاليت (ta, tm, tb)

تعيين زمان مورد انتظار براي هر فعاليت (te)

تعيين کمترين زمان مورد انتظار براي هر رويداد (TE)

تعيين بيشترين زمان مجاز براي هر رويداد (TL)

تعيين فرجه يا زمان آزاد (S)

تعيين مسير بحراني (CP)

تعيين واريانس و احتمال خاتمه پروژه طبق برنامه (a)

تخمين زمان هر فعاليت

براي تعيين زمان هر فعاليت, روال کار در برنامه ريزي شبکه اي پرت, به اين ترتيب است که براي هر يک از فعاليتها, سه زمان بر آورد مي شود و سپس با استفاده از فرمول خاصي, سه زمان برآورد شده به سمک زمان تبديل مي گردد. برآوردهاي زماني عبارتنداز : toيا ta

الف – برآورد خوش بينانه (کمترين زمان حداقل)

در اين مورد , آناليست سعي ميکند زمان انجام هر يک از فعاليتها را بدون در نظر گرفتن مشکلات و عوامل نامساعدي که ممکن است در آينده پيش آيد , تخمين بزند. البته احتمال اين که پيش بيني به واقعيت بپيوندد, خيلي زياد نخواهد بود. اين زمان را با حرف to يا ta نشان مي دهند .

ب- بر آورد بدبينانه ( بيشترين زمان يا زمان حداکثر )

در اين مورد , آناليست ميکوشد وقوع عوامل نامساعد و نيز مشکلات و موانع را در پيش بيني خود دخالت دهد و حداکثر زماني را که فکر ميکند براي انجام فعاليت لازم است, برآورد کند. اين زمان را با حرف tp يا tb نشان مي دهند. تجربه نشان داده است که احتمال انجام کار زودتر از ta و يا ديرتر از tb خيلي پايين و حداکثر يک درصد است.

برآورد زمان محتمل ( با احتمال بيشتر )

در اين مورد آناليست با در نظر گرفتن شرايط عادي و با در نظر داشتن زماني براي وقايع غير قابل پيش بيني , نسبت به برآورد زمان محتمل , اقدام ميکند .

اين بر آورد , معرف زمان مورد نياز براي انجام فعاليت , به طور معمول است .

زمان محتمل زماني است که چنانچه فعاليت مورد نظر را در شرايط مشابه , تکرار کنيم , تقريبا به همان ميزان (زمان محتمل) وقت, صرف انجام فعاليت شود .

اين زمان را با حرف tm نشان مي دهند .

تعيين زمان انتظار براي هر فعاليت

با استفاده از منحني توزيع بتا , ميتوان فرمول زير را براي تبديل سه زمان به يک زمان به دست آورد .

　

　

　

در فرمول فوق, به علت اين که احتمال وقوع زمان حداکثر و زمان حداقل, خيلي زياد نيست , براي هر يک از آنها ضريب يک در نظر گرفته شده است و چون احتمال وقوع زمان محتمل, زياد است, به آن اعتبار بيشتري تعلق گرفته و براي آن, ضريب چهار تعيين شده است.3- تعيين زمان انتظار براي هر رويداد يا مسير پيشرو (te)

براي مثال در شبکه زير, کمترين زمان مورد نياز انتظار براي رويداد پنجم, عبارت خواهد بود از مجموع te در مسير 5-4-3-1

فرمول محاسبه tE عبارت است از:

(فعاليت) te + (رويداد قبلي) TE = (رويداد بعدي) TE

در مثال فوق te رويداد 5 عبارت است از : 12= 2+3+7

　

4- تعيين بيشتري زمان مجاز براي رويداد يا مسير پسرو (tL)در مثال قبلي چنانچه زمان انجام پروژه 12 هفته باشد tl رويداد 4 عبارت خواهد بود : 10=2-12

5- تعيين زمان آزاد يا فرجه(s)

زمان آزاد يا فرجه عبارت است از تفاضل بين بيشترين زمان مجاز و کمترين زمان مورد انتظار براي هر رويداد و منظور از آن عبارت است از وقت اضافي موجود است که براي رسيدن به هر رويداد در اختيار مي باشد.

6-تعيين مسير بحراني

طولاني ترين مسير شبکه, يعني مسيري که از آغاز تا پايان شبکه, بيشترين وقت را مي گيرد, مسير بحراني است, يک شبکه ممکن است داراي چند مسير بحراني باشد .

مسير بحراني در شبکه پرت عبارت است از مسيري که داري کمترين وقت آزاد و امکان کند کاري باشد. مسير بحراني از اين نظر بحراني است که اگر تاخيري در تکميل هر يک از رويدادها آن به وقوع بپيوندد, موجب تاخير در حصول هدف نهايي خواهد شد .

تعيين واريانس و احتمال خاتمه پروژه طبق برنامه

هر قدر در تخمين زمانهاي فعاليت ها دقت شود باز هم نمي توان از مشکل عدم اطمينان به آساني رهايي يافت. آناليست براي اين که از ميزان دقت برآورد خود, آگاه شود ميتواند از فرمول واريانس کمک بگيرد

تعيين واريانس و احتمال خاتمه پروژه طبق برنامه

هر قدر در تخمين زمانهاي فعاليت ها دقت شود باز هم نمي توان از مشکل عدم اطمينان به آساني رهايي يافت. آناليست براي اين که از ميزان دقت برآورد خود, آگاه شود ميتواند از فرمول واريانس کمک بگيرد

براي محاسبه واريانس در طول شبکه بايستي ابتدا ميزان واريانس را در هر فعاليت محاسبه کرد و سپس اقدام به محاسبه واريانس شبکه نمود .

واريانس را با علامت سيگما نشان مي دهند و فرمول محاسبه آن عبارت است از :

فرمول واريانس بر اين فرض مبتني است که زمانهاي حداکثر و حداقل , حدودا شش انحراف استاندارد را در منحني توزيع بتا در بر مي گيرند .

به طوري که در فرمول واريانس ملاحظه مي شود , براي محاسبه واريانس تنها به ارقام حداقل و حداکثر توجه مي شود , زيرا اين دو , نهايت راست و چپ فواصل ارقام را نشان ميدهند و بر واريانس تاثير مي گذارند و زمان محتمل (m) در محاسبه وارد نمي شود .